Những ngôi nhà truyền thống Hàn Quốc Hanok nằm xen kẽ nhau dưới chân núi, xung quanh là đồng ruộng, vườn hoa và những vườn cây dâu tằm Hàn Quốc, hiện dần lên sau mỗi bước chân: làng giấy tỉnh Jeounju hiện lên như một ngôi làng cổ tích. Chính nơi đây đang gìn giữ một báu vật sống từ hơn 1000 năm nay của người Hàn Quốc: giấy Hanji. Không phải là một di sản bất biến, giấy Hanji đã biến hoá “muôn hình vạn trạng” để đáp ứng nhu cầu của cuộc sống đương đại.
“Muôn hình, vạn trạng”
Thật không khó để nhìn thấy những cánh cửa, khung cửa sổ được che bằng một lớp giấy ở Hàn Quốc. Cái thứ giấy vừa mỏng vừa dai, trên ấy nổi lên những vân giấy tự nhiên là những sợi vỏ cây còn sót lại. Vừa đủ mỏng để ánh sáng xuyên qua, không gắt, không tối. Vừa đủ dai đủ bền để che vách nhà, vách cửa. Ngoài ra, giấy Hanji còn được yêu thích bởi tính chất chống nấm mốc và không bị mọt, mủn.
Những vân giấy phức tạp, cả nổi cả chìm, đôi khi còn có cả hoa, cả lá thật ép khô được tráng giữa 2 lớp giấy, nhìn thôi cũng thấy đẹp như một bức tranh. Người ta không khỏi trầm trồ khi thấy hàng trăm mẫu đèn khác nhau, tận dụng ánh sáng từ trong xuyên qua vân giấy để làm thành những chiếc đèn phòng độc đáo. Giấy in, giấy bọc, giấy viết, giấy làm thuyền, may áo thời trang, may áo niệm cho người đã khuất. Thậm chí giấy Hanji còn được dùng để làm thuyền, dây thừng, áo giáp.
Bạn sẽ không khỏi ồ lên khi tận mắt chạm vào bộ quần áo bằng giấy Hanji cho người đã khuất. Những bộ quần áo thực sự. Giá của một bộ khoảng 1,5 triệu won, tương đương 30 triệu đồng Việt Nam. Khách hàng tiêu thụ giấy Hanji là những cơ sở sản xuất đồ nội thất, trang trí, các họa sỹ, trung tâm văn hoá, bảo tàng,…và đương nhiên rất nhiều khách du lịch. Người Hàn quốc còn đưa cả sợi của cây dâu tằm vào sản xuất quần áo, đặc biệt là tất chân.
Nghệ thuật làm giấy cổ
Những phát hiện khảo cổ gần đây còn cho thấy những chiếc thừng bện bằng giấy hanji, sau 200 năm vẫn giữ được độ dai. Kinh phật, sách y thuật và lịch sử được in trên giấy Hanji từ thế kỷ thứ 10. Nghề làm giấy ở Hàn Quốc được ghi nhận từ thế kỷ 3 sau công nguyên. Ban đầu người Hàn Quốc cũng làm giấy từ vỏ cây, vải mục,… đến thế kỷ 8 sau công nguyên, công nghệ làm giấy Hanji từ vỏ cây dâu tằm Hàn Quốc đã được phát minh. Đến thế kỷ 10 thì giấy Hanji đã được xuất khẩu tới Trung Quốc và Nhật Bản.
Việc làm giấy trải qua 5 công đoạn cơ bản:
1. Vỏ cây dâu tằm được tách ra thành những sợi nhỏ, bản chừng 5mm.
2. Ngâm vỏ cây để vỏ mềm, luộc và sau đó được tẩy trắng.
3. Cho vào máy đánh nhỏ
4. Pha vào nước để tạo thành dung dịch có vỏ cây
5. Nghệ nhân dùng chiếc rây múc để xeo tạo thành giấy thành phẩm.
Hiện nay có khoảng hơn 20 khu sản xuất, duy trì nghệ thuật làm giấy theo phương pháp cổ truyền này.
Sự phát triển tiếp nối: mang lại trải nghiệm cho khách du lịch
Giấy Hanji được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống hiện đại. Tuy nhiên, không dừng lại ở việc sản xuất giấy theo lối cổ, người Hàn Quốc còn biến việc làm giấy thành một trải nghiệm khó quên của khách du lịch. Làng bảo tồn nghệ thuật làm giấy Hanji chúng tôi ghé thăm nằm ở ngoại ô thành phố Jeonju, tỉnh Jeollabuk-do, Hàn Quốc.
Trong khu làng Hanok này, cây dâu tằm được trồng xung quanh để làm nguyên liệu sản xuất luôn. Khách đến đây ở trong các khu nhà theo kiểu cổ Hanok do nhà nước xây. Tấm chắn cửa sổ, chao đen tất nhiên là bằng giấy Hanji. Hoạt động hướng dẫn làm giấy cho du khách bắt đầu bằng việc thăm bảo tàng Hanji. Nơi đây, các ứng dụng cơ bản của giấy, quy trình làm giấy được trưng bày. Du khách sau đó được hướng dẫn thăm xưởng. Họ có thể tự xeo giấy. Thời gian để ép và hong theo phương pháp truyền thống rất lâu, thế nên máy móc hiện đại được đưa vào ứng dụng. Giấy xeo xong được đưa qua máy hút cho phẳng rồi sấy trên bàn điện. 30 phút sau bạn đã có thể có tờ giấy của riêng mình.
Bảo tồn bí quyết cổ, xây nhà truyền thống cho khách ở và trải nghiệm, mua đồ ứng dụng sau đó: trải nghiệm khép kín luôn là điều có thể thấy ở mọi sản phẩm du lịch của xứ sở kim chi.
Bài Nguyễn Đình Thành
ảnh Lien Ngan