KOL, KOC ĐỂ LÒNG THAM CHI PHỐI SẼ GIỐNG NHƯ LAO XE TRÊN ĐƯỜNG ĐÔNG

KOL, KOC ĐỂ LÒNG THAM CHI PHỐI SẼ GIỐNG NHƯ LAO XE TRÊN ĐƯỜNG ĐÔNG

Năm 2025 chứng kiến nhiều thách thức đối với KOL, KOC và KOS tại Việt Nam, từ sụt giảm thu nhập đến rủi ro pháp lý. Bên cạnh sự nổi tiếng và sức ảnh hưởng trên mạng xã hội, việc duy trì thái độ chuyên nghiệp, kỹ năng thành thạo và kiến thức sâu sắc đang trở thành yếu tố sống còn.

Cuộc trò chuyện với chuyên gia Nguyễn Đình Thành về nghề influencer hé lộ những giải pháp đào tạo, chứng nhận và chuẩn mực cần thiết để phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Năm biến động của KOL, KOC Việt Nam

- MC Thanh Huyền: Thưa ông, nhìn lại 2025 có phải là năm đại họa của các KOL, KOC?

Ông Nguyễn Đình Thành:Năm 2025 được nhiều người kinh doanh online xem là “năm đại họa” của các KOL, KOC tại Việt Nam. Thu nhập sụt giảm, hình ảnh bị ảnh hưởng, thậm chí một số rơi vào vòng lao lý là những hiện tượng đáng chú ý.

Nhưng điều này không gây bất ngờ. Từ khi internet xuất hiện năm 1997, mạng xã hội ra đời năm 2004 và bùng nổ từ 2014, xã hội Việt Nam đã trải qua đủ mặt tốt lẫn mặt tối của không gian số. Sự nổi lên của các influencer luôn đi kèm hệ lụy. Một số làm việc cảm tính, thiếu kỷ luật, số khác để lòng tham chi phối, dễ bước sang ranh giới bất chấp pháp luật - giống như lao xe nhanh trên đường đông, tai nạn là khó tránh.

Từ vài triệu người dùng ban đầu, nay đã có hơn 70 triệu người truy cập mỗi ngày. Lượng người đông, nguy cơ khủng hoảng và scandal cũng tăng theo. Năm 2025 khép lại một chu kỳ 10 năm trải nghiệm mạng xã hội toàn diện, mở ra dự báo nhiều biến động mới cho năm 2026.

Năm 2026 sẽ định hình lại hoạt động của KOL, KOC, KOS dựa trên ba trụ cột: Pháp luật chặt chẽ; Thuần phong mỹ tục và chuẩn mực xã hội được đề cao; Tính minh bạch trở thành yêu cầu bắt buộc

- MC Thanh Huyền: Liệu sang năm 2026 các KOL, KOC, KOS sẽ như thế nào theo nhìn nhận của cá nhân ông?

Ông Nguyễn Đình Thành:Tôi không luận theo hệ tâm linh “năm số 1”, mà nhìn vấn đề từ hai yếu tố rất thực tế: bối cảnh xã hội và nguyên tắc thượng tôn pháp luật. Quốc gia nào cũng vậy, pháp luật nghiêm thì trật tự trên không gian mạng sẽ được đảm bảo.

Nhiều nước đã đi trước trong quản lý livestream và kiếm tiền online. Trung Quốc, Singapore siết chặt; Mỹ, Pháp, Australia đều có chuẩn mực đạo đức và quy tắc ứng xử nghề nghiệp. Khi pháp luật và tôn trọng người khác trở thành nguyên tắc bắt buộc, các nguy cơ tiêu cực sẽ giảm.

Từ 1/1/2026, các quy định liên quan đến tài sản số chính thức có hiệu lực, đáng chú ý là sự quản lý chặt chẽ kinh doanh trên không gian số. Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng của Việt Nam cũng đang được cập nhật, bao gồm kiểm soát quảng cáo và yêu cầu chứng nhận hành nghề cho người sáng tạo nội dung. Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm quốc tế như Trung Quốc yêu cầu người livestream chứng minh năng lực chuyên môn.

Những thay đổi này là tất yếu. Năm 2026 sẽ định hình lại hoạt động của KOL, KOC, KOS dựa trên ba trụ cột: Pháp luật chặt chẽ; Thuần phong mỹ tục và chuẩn mực xã hội được đề cao; Tính minh bạch trở thành yêu cầu bắt buộc.

Ông Nguyễn Đình Thành cho rằng năm 2025 khép lại một chu kỳ biến động lớn của giới KOL, KOC, mở ra giai đoạn nâng chuẩn hành nghề từ 2026. Ảnh: Ngọc Lâm

Sức ảnh hưởng và chuẩn mực nghề nghiệp

- MC Thanh Huyền: Hiểu như thế nào cho đúng về các khái niệm KOL/KOC/KOS dựa trên sức ảnh hưởng, thưa ông?

Ông Nguyễn Đình Thành:Khái niệm KOL, KOC hay KOS thực chất nằm trong một phạm trù lớn hơn gọi là influential marketing. Trong marketing, đó là tiếp thị dựa trên sức ảnh hưởng; trong truyền thông, đó là việc truyền thông thông qua những người có tầm ảnh hưởng. Khái niệm này xuất hiện từ những năm 1960 khi xã hội bước vào thời kỳ tiêu dùng mạnh mẽ, và một nhóm nhỏ người có khả năng tác động tới hành vi của người khác.

Trong nhóm này, có một số phân loại:

KOL (Key Opinion Leader): Những người nổi tiếng hoặc có uy tín cao trong lĩnh vực của họ – chính trị gia, nghệ sĩ, người mẫu, thành viên hoàng gia, hoặc các chuyên gia như bác sĩ sản, bác sĩ nhi… Đây là nhóm rất ít và khó trở thành.

KOC (Key Opinion Consumer): Người tiêu dùng có ảnh hưởng. Họ chia sẻ trải nghiệm, quan điểm, khiến người khác tin tưởng và làm theo. Đây là nhóm phổ biến nhất trên mạng xã hội hiện nay.

KOS (Key Opinion Seller): Người bán hàng có sức ảnh hưởng. Họ kết hợp khả năng chia sẻ, đánh giá sản phẩm và kỹ năng thương mại để trở thành người bán có tiếng, thậm chí trở thành “ngôi sao bán hàng”.

KOE (Key Opinion Entrepreneur): Doanh nhân có ảnh hưởng, thường xuất hiện trong các chương trình truyền hình thực tế, giới đầu tư, hoặc những người thành đạt có tiếng nói trong cộng đồng doanh nghiệp.

- MC Thanh Huyền: Những khái niệm này giúp chúng ta hiểu rõ bản chất của “người ảnh hưởng”, vậy theo ông, làm sao để trở thành một influencer chuyên nghiệp?

Ông Nguyễn Đình Thành:Để trở thành một influencer chuyên nghiệp, cần dựa trên ba tiêu chí cơ bản: thái độ, kỹ năng và kiến thức. Thái độ là yếu tố quan trọng nhất, thể hiện qua sự chuyên nghiệp trong hành vi, tinh thần cầu thị và tính minh bạch - vốn là “tài sản số” quan trọng nhất của người làm nghề.

Kỹ năng có thể học và rèn luyện. Người làm nội dung, bán hàng hay truyền thông cần thành thạo kỹ năng thuyết phục, trình bày livestream, tương tác với sản phẩm và dẫn dắt hành vi người xem. Tất cả đều có thể được đào tạo bài bản tại các khóa chuyên nghiệp.

Kiến thức là nền tảng sâu nhất. Influencer phải hiểu rõ lĩnh vực mình hoạt động, từ mỹ phẩm, thực phẩm chức năng đến dụng cụ thể thao, để tư vấn chính xác và chịu trách nhiệm khi xảy ra sự cố.

Nổi tiếng nhất thời chưa đủ. Một KOL, KOC hay KOS chuyên nghiệp phải kết hợp thái độ chuẩn mực, kỹ năng thành thạo và kiến thức chuyên sâu, học tập liên tục và có chứng chỉ uy tín để đảm bảo phát triển bền vững trong nghề.

Ông Thành cho rằng, nghề sáng tạo nội dung và livestream ngày càng đòi hỏi đào tạo bài bản, chứng chỉ uy tín và chuẩn mực ứng xử để đảm bảo tính chuyên nghiệp và an toàn cho người tiêu dùng. Ảnh: Ngọc Lâm

Học bài bản để bền vững

- MC Thanh Huyền: Ông đánh giá thế hệ KOL/KOC/KOS Việt Nam đạt được bao nhiêu tiêu chí trong số những điều trên?

Ông Nguyễn Đình Thành:Tôi cho rằng điểm nổi bật nhất ở lực lượng KOL/KOC/KOS hiện nay là kỹ năng. Không phải tự nhiên một người có thể sở hữu 200.000 người theo dõi hay bán được hàng chục nghìn đơn. Mặt sáng của mạng xã hội là trao quyền cho tất cả mọi người, ai cũng có thể trở thành người bán hàng có ảnh hưởng dù chưa từng học bài bản. Nhờ các khóa học online và tài liệu từ nhiều thị trường, đặc biệt là Trung Quốc, kỹ năng của họ ngày càng hoàn thiện.

Về thái độ, việc đánh giá khó khăn hơn vì lĩnh vực này chưa được công nhận là nghề chính thức, chưa có chuẩn mực hay thống kê. Chỉ khi xuất hiện các vấn đề tiêu cực như xử lý hàng lỗi, giao sai hay hỗ trợ khách hàng kém, mới được truyền thông ghi nhận. Nếu có chuẩn nghề và thống kê đầy đủ, việc đánh giá thái độ sẽ chính xác hơn. Vì vậy, lĩnh vực này cần thêm đào tạo và nhiều tiếng nói độc lập để nâng cao mặt bằng ứng xử chuyên nghiệp trên môi trường số.

Kiến thức là thách thức lớn nhất. Chưa có quy định chặt chẽ, ai cũng có thể bán mỹ phẩm, thực phẩm chức năng hay dụng cụ thể thao - những lĩnh vực đáng ra phải có kiến thức hoặc chứng chỉ. Nhiều tư vấn thiếu chuyên môn có thể gây hậu quả lâu dài, thậm chí nghiêm trọng, nhưng chỉ được phát hiện sau vài năm. Vì vậy, mức độ thiếu kiến thức khó đo lường chính xác.

Tóm lại, để làm việc bền vững, những người sáng tạo nội dung cần học bài bản, có chứng nhận uy tín, đảm bảo năng lực và tạo niềm tin cho người tiêu dùng.

- MC Thanh Huyền: Ở Việt Nam hiện tại có những đơn vị nào đang đào tạo, cấp chứng chỉ, chứng nhận livestream, thưa ông?

Ông Nguyễn Đình Thành:Hiện Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch là cơ quan chủ trì, với Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử và Trung tâm TIMC trực tiếp triển khai, phối hợp cùng nhiều doanh nghiệp tổ chức các khóa đào tạo chuyên nghiệp. Mục tiêu là giúp học viên hoàn thiện cả ba yếu tố: thái độ, kiến thức và kỹ năng, từ đó hành nghề hợp pháp, chuẩn mực và hiệu quả.

Ngoài đào tạo chuyên môn, thái độ cũng được nhấn mạnh. Trong thời gian tới, Bộ dự kiến ban hành bộ quy tắc ứng xử mới cho toàn xã hội trên không gian mạng. Trước mắt, các KOL, KOC, KOS và streamer nên tham khảo các bộ quy tắc đã được ban hành trước đây, làm nền tảng quan trọng trước khi các quy định chuyên biệt dành cho ngành nghề này được hoàn thiện.

https://gocnhinmoi.vn/kol-koc-viet-nam-huong-toi-nhung-chuan-muc-nghe-nghiep-74811?fbclid=IwY2xjawOhzDFleHRuA2FlbQIxMABicmlkETFHWFJJUGFoNmtSNVBCQVZFc3J0YwZhcHBfaWQQMjIyMDM5MTc4ODIwMDg5MgABHgG8r2UVtgRVFZEAgKorokSQHRvCYtPPew7Pvt7LzD0Kjlvd90dzd5dR7e1H_aem_emoInnF1vF1i6DOQ8PJozQ&brid=OpIoW6q7pcoxDzQEkSxJ7Q