Nhà tù Shawshank, một ngày như mọi ngày, các tù nhân bỗng đứng như trời trồng, sửng sốt bởi một điều kì lạ chưa bao giờ xảy ra. “cho đến ngày hôm nay tôi vẫn không hiểu hai người phụ nữ Italia đó hát gì nhưng đó là một điều tuyệt vời”. Giai điệu aria “Duettino- Sull’aria” trong bản opera nổi tiếng - Đám cưới Figaro của Mozart vang lên qua loa phóng thanh của trại giam làm các tù nhân ngây ngất. Tiếng hát trong vắt, dập dìu vang lên như một làn gió tươi, mát thổi qua không khí ngột ngạt, trĩu nặng của nhà giam, như một điều kì diệu. Điều kì diệu ấy của tù nhân Andy Dufresne được tạo ra từ một điều kì quặc. Bật một bản nhạc để rồi bị đánh đập và biệt giam trong phòng tối 2 tuần không phải là một cái giá mà một tù nhân bình thường dám trả.
Trong cuộc đời này có biết bao điều kì diệu đã sinh ra từ những cái mà thoạt đầu trông thật kì quặc. Trong danh sách những nhân vật kì quặc ấy đầu bảng phải kể đến các nghệ sỹ (nhà thơ, nhà văn, họa sỹ và sau này là các designer…) rồi các nhà phát minh, nhà du hành, khoa học gia và cả các doanh nhân nữa.
Ý tưởng cho thuê phòng ngủ thật là kì quặc đã tạo nên công ty khổng lồ AirBnB, làm chao đảo cả ngành dịch vụ khách sạn và cách người ta đi lưu trú. Ý tưởng cho người ta đi nhờ xe và lấy tiền, thích làm thì làm, thích nghỉ thì nghỉ đã tạo ra một Uber, một Lyft và vô số Grab, Be thay đổi cách chúng ta di chuyển. Cách đây 10 năm anh bạn tôi đã tìm cách tạo ra một sự năng động trong vận chuyển như vậy, rồi cho thuê không gian ngồi làm việc chung, ai cũng bảo là gàn nhưng rồi cái gàn ấy đã có người làm được và nó tự nhiên như đã tồn tại từ bao giờ.
Có nhiều ý tưởng đột phá tồn tại dưới dạng “cú đòn gàn” như cách gọi trong cuốn sách này. Nếu không được chú ý, tạo điều kiện, ý tưởng tuyệt vời hoặc là chết yểu hoặc là ai đó (trong nhiều trường hợp là đối thủ truyền kiếp tận dụng).
Trong chiến tranh thế giới thứ hai, hạm đội U boat của Đức Quốc xã trở thành nỗi kinh hoàng cho quân đồng minh trên Đại Tây Dương. Ban lãnh đạo các nước Mỹ, Anh, Pháp gần như bất lực nhìn thấy tàu của mình bị đánh đắm bởi ngư lôi của tàu ngầm Đức mà không kịp kháng cự. Cho đến khi 1 tổ chức chuyên nghiên cứu khoa học của Mỹ do chính phủ thành lập đã quyết định đầu tư vào sáng kiến dùng radar để phát hiện ra tàu ngầm Đức. Sáng kiến này vốn không mới do đã được phát kiến trước đó nhưng không ai chú ý đã chứng minh hiệu quả khủng khiếp của nó. Tàu ngầm Đức từ kẻ đi săn nay đã thành kẻ bị săn. Anh quốc cũng áp dụng phát minh này của các kỹ sư Anh và giáng những đòn nặng nề vào không quân Đức, cho Đức thấy mình không phải là bất khả chiến bại.
Không chỉ phân tích về các sáng kiến đột phá xuất hiện dưới hình thức ban đầu vốn xấu xí/vô hại, cuốn sách còn chỉ ra cách nuôi dưỡng các ý tưởng đó phát triển tới hạn và đòi hỏi phải có sự thay đổi. Bạn không cần phải là người đầu tiên nghĩ ra một điều đột phá nhưng không ai ngăn bạn tổng hợp những sự đột phá như vậy. Polaroid là một ví dụ được phân tích kỹ, từ chỗ là một công ty sáng tạo nhất trong thời đại của mình cho đến lúc rơi vào suy thoái do không áp dụng những phát minh đột phá của mình về digital camera. Nokia cũng phải cắn tay nuối tiếc khi đội ngũ R&D của họ đã đưa ra ý tưởng về một chiếc điện thoại cảm ứng trước năm 2007- ngày Iphone ra đời và đưa Apple lên ngôi báu, đóng chiếc đinh đầu tiên vào quan tài mobile phone của Nokia. Tại sao Boeing phát triển, tại sao Kodak, Polaroid, Xerox, Nokia...đi xuống? Tại sao có những cái đang suôn sẻ bỗng trở nên khó khăn, cái đang được kiểm soát bỗng vượt tầm?
Không chỉ toàn là những câu chuyện nghiên cứu, những câu chuyện ngoài lề về Newton và Steve Jobs đã đi đến vinh quang như thế nào với tư cách người kế thừa của những sự đột phá trước đó, khá là thú vị.
Mọi cuốn sách đều mang tính tham khảo bởi con người khác, nguồn lực khác, bối cảnh khác sẽ đòi hỏi những giải pháp khác nhưng nguyên tắc không coi thường ý tưởng mới, không coi vị trí hiện tại là vĩnh viễn, chuẩn bị và quyết định thay đổi khi sự phát triển yêu cầu phải “đổi pha” sẽ không bao giờ cũ.
Sách do Alphabook ấn hành 2021
